Ooggetuigeverslag

Op 2 mei 1808 kwam de bevolking van Madrid in opstand tegen de Franse overheersing. Men was de dwingelandij van Napoleons vertegenwoordigers zat. De druppel die de emmer deed overlopen, zoals hier het spreekwoord gaat, was de deportatie van de koninklijke familie uit het palacio real naar Bayona, net over de grens in Frans Baskenland. Het was dus de zorg om het koningschap die aanleiding vormde voor wat in de geschiedenisboekjes terecht is gekomen als een volkse revolte die graag wordt vergeleken met de Franse revolutie van twee decennia eerder. Heel vreemd was dat overigens niet. De maatschappelijke bovenlaag spande om diverse redenen met de Fransen samen en het volk had geen andere iconen om op te vertrouwen dan de Bourbons, nauw gelieerd aan het Franse ancien régime. Dos de mayo sloeg al snel naar de rest van Spanje over en bleek het begin te zijn van een lange periode van woelingen die eindigde met het herstel van het oude koninklijk gezag. Ook luidde de opstand het begin van het einde in van Napoleons rijk, zo erkende de keizer later in ballingschap op Santa Helena. Overigens reageerden de Franse troepen onder leiding van generaal Murat furieus op het volksverzet. Ze richtten een ware slachting aan onder de Madrilenen. Het beroemdste ooggetuigeverslag hiervan is het schilderij Tercero de Mayo 1808 van Francisco de Goya, waarop een man met geheven armen en een uitdrukking van wanhopige verbazing op zijn gezicht op zijn executie wacht. Goya koos ervoor om in te zoomen op de alledaagse wreedheid van oorlog waarin geen ruimte is voor heldendom of romantiek. Hij was daarmee zijn tijd ver vooruit.