Een ster valt nooit alleen

Net als de dollar duikelt ook Ronaldinho steeds dieper zijn eigen zwarte gat in. Hij gaat al maanden gebukt onder een blessure die de medische staf van Barcelona maar niet op het spoor kan komen. Wedstrijden speelt hij dientengevolge nauwelijks en trainen doet hij evenmin. In het uitgaansleven schijnt hij wel met regelmaat gesignaleerd te worden. Volgens de jongste bevindingen van de clubwatchers mist hij zijn familie. Jarenlang woonde Ronnie met zijn moeder en zijn kind en een hele reeks neven en nichten in een villa aan het strand. Moederlief werd in het spoor van haar beroemde zoon zelfs een reclamester, van toetjes met name. Inmiddels schijnen moeder en kind om onduidelijke redenen terug in hun geboortestad Porto Alegre te zijn. De ster staat er alleen voor. Vanaf zijn jeugd heeft hij op een gestaag groeiende reputatie geteerd en wanneer hij simpelweg niet hoger kan reiken blijkt het universum een stuk groter dan hij altijd dacht. Heeft het clubbestuur de grootsheid om een verlies van vele miljoenen voor lief te nemen en de jongeman die Catalunya roem en bewondering schonk ergens anders een tweede kans te geven? Gaat de ster, om in de magistrale afscheidswoorden van de Belgische premier Verhofstadt aan Hugo Claus te spreken, heen zolang hij nog straalt, of laten ze hem imploderen? Voorlopig heeft het bestuur zijn broer Roberto tevens zaakwaarnemer op de knieën gesmeekt om op te houden met dreigen dat el Crack naar een andere club uitziet en de gaucho met alles wat in hem is uit de put te trekken. Het is inderdaad treurig om te zien hoe de eens zo stralend lachende wondervoetballer een somber kijkende nietsnut is geworden die al zijn passeerbewegingen ziet mislukken. Trainer Rijkaard heeft zijn ster tot nu toe de hand boven het hoofd gehouden, maar met hem gaat het ook niet meer zo lekker. Volgens de sportpers maakt hij sinds de dramatische nederlaag van afgelopen zaterdag tegen het bescheiden geklasseerde Betis geen deel meer uit van het kernoverleg tussen bestuur en sportieve leiding. Het lijkt er trouwens steeds meer op dat de buitenlanders het gedaan hebben. De eigen Catalanen zijn hardwerkende clubmannen, maar al die internationale sterren zijn in de woorden van de woedende aanhang schaamteloze geldbeluste modepoppen. Dat wordt grote schoonmaak van de zomer.

Verlossende woorden

We zijn voorlopig nog niet van de droogte af en daarmee evenmin van de maatschappelijke en politieke implicaties. Sinds enkele dagen heeft de droogte een linguïstische dimensie gekregen. In het nationaal beleidsplan water is een verbod opgenomen om water van het ene stroomdal naar het andere over te hevelen. Hoewel de Ebro momenteel dreigt over te stromen wegens de vele neerslag van de afgelopen weken in Navarra, weigert de regering ad hoc goedkeuring te geven aan een zogeheten trasvase, een verbinding tussen Ebro en de stedelijke regio Barcelona. Reden hiervoor is dat het trasvase-verbod tot op heden een laatste redmiddel is gebleken tegen de ongebreidelde suburbanisatie van de kust in de door de Volkspartij beheerste regio’s Valencia en Murcia. Gelijke monniken, gelijke kappen. Dus zit een trasvase er niet in, ook niet vanaf de veel kleinere rivier de Segre in de provincie Lleida, een bijrivier van de Ebro. Om toch een oplossing te kunnen bieden aan het uitdrogende Barcelona, bedacht de regionale milieuminister Francesc Baltasar een enlace. Als we nu van de Segre naar de Llobregat, de rivier van Barcelona, een enlace maken, dan hebben we voorlopig weer water. Het verschil? Een trasvase is een structurele ingreep, een enlace is een tijdelijke oplossing. Dus dat mag wel. Heel slim bedacht, vond Baltasar van zichzelf. Zijn tegenstanders, ook in eigen groenlinkse partij te vinden, dachten er anders over. De afdeling taalkunde van het instituut voor Catalaanse studies werd ingeschakeld om de enlace te bestuderen. Geen verschil met een trasvase, oordeelden de filologen na het lezen van meerdere standaardwoordenboeken. Een enlace is dus evenmin toegestaan. Baltasar en met hem de regionale regering laten het er niet bij zitten. Ze hebben nog eens goed nagedacht over hoe Barcelona het beste van zijn droogteprobleem kan worden afgeholpen en zijn tot de ontdekking gekomen dat helpen hier het toverwoord is. Om niet de indruk van een politieke ingreep te wekken, is bovendien van zuiver natuurlijke hulp sprake. De Segre helpt de Llobregat aan water, heet het in de nieuwste beleidsstukken van de minister. Dat de Llobregat langs Barcelona stroomt is in feite niet meer dan een gelukkig toeval. We wachten de reactie van de taalkundigen af. Ondertussen stroomt er nog steeds 24 uur per dag schoon water uit de kraan. Dat geeft de discussie iets theoretisch, moet ik zeggen.

Binge drinking a la andaluza

Granada vierde gisteravond de komst van de lente met de eerste macrobotellón van het nieuwe buitenseizoen. Een macrobotellón is een massaal drinkgelag in de open lucht, een paar jaar geleden ontstaan als jongerenprotest tegen de hoge drankprijzen in de horeca. Opeens waren er overal macrobotellones te genieten danwel te betreuren. Iedereen neemt wat drank mee en zet het op een gezamenlijk zuipen. Granada had afgelopen zomer een van de grootste bijeenkomsten en dit jaar ging men met een opkomst van 15.000 dorstigen meteen goed van start. Plaats van handeling was een tot botellódromo omgedoopt terrein langs de snelweg aan de rand van de stad. Omdat alcohol nuttigen in het openbaar niet verboden is valt er, zolang de overlast beperkt blijft tot het afgesproken terrein, weinig tegen het fenomeen te ondernemen. Dat ondervond het gemeentebestuur van de oude koningsstad, dat vergeefs om een verbod vroeg bij de rechter. Ook een oproep via internet om allemaal te komen was voor de magistraat geen reden de feestelijkheden af te blazen. Het zal lekker dringen zijn geweest in het botellódromo, een graslandje dat onder normale omstandigheden voor 3.000 personen geschikt wordt geacht. In elk geval werd de gelijktijdige macrobotellón van Sevilla, waar 7.000 zielen op afkwamen, ruimschoots verslagen. Grote getallen, dat is het heilige doel, plus erkenning in de media dat het massaal en een tikje opstandig was, zodat de nette burgers zich fijn kunnen ergeren. Overigens was er met vijf alcoholvergiftigingen op al die duizenden drinkers niet veel aan de hand. Best mogelijk dat het een toffe boel was, met veel vriendschap en liefde. Voor de echte gekkigheid moet je toch in de noordelijke landen wezen.

Uitdeelpraktijken

Bij de ingang van metrohalte Maragall staat een dikkige jongeman op het oog visitekaartjes uit te delen. Het kunnen ook kleine flyertjes zijn. De ondergrondse reiziger kijkt de uitdeler onderzoekend aan. Dat hoort bij zijn rol in deze stad, vindt hij. Als gevolg daarvan krijgt hij zo’n miniatuurdrukwerkje aangeboden. Nee dank je, zegt de reiziger noodgedwongen. Gooi die dingen zelf maar weg, denkt hij erbij, wat heb ik daarmee te maken? Het gelijk van deze gedachte ligt over de traptreden naar beneden verspreid. Daar liggen een stuk of tien van de in opvallend blauw gedrukte kaartjes, door de ontvangers binnen een paar tellen weer weggesmeten. Voorbij de bocht, buiten het zicht van de uitdeler, liggen er zeker vijftig. De meerderheid denkt blijkbaar dat die jongen zich het mislukken van zijn campagne persoonlijk aantrekt. Ze zijn te bescheten om hem zijn waar voor de voeten te werpen, kun je ook zeggen. Er staan vaker zulke figuren boven aan de trap. Ze kunnen er niks aan doen dat ze daar staan, het is hun werk. Heel hun wezen drukt uit dat ze aan het werk zijn. Ze krijgen ervoor betaald om daar te staan. Daarmee is de verantwoordelijkheid voor hun handelen afgekocht, bij wijze van secundaire arbeidsvoorwaarde. Halverwege de trap draait de onaangepaste reiziger zich om en leest op de trede achter zich waarvoor eigenlijk reclame wordt gemaakt. Delta tandartspraktijken. Voor schone tanden en een vieze stoep. Zo verdienen we geld aan elkaar, met milieuvervuiling. Een weg terug is niet in zicht.

Zulk haar

Een van de opmerkelijkste fenomenen in deze zo beschaafde stad is wel de korte pony. Ik heb het nu over haar. De korte pony is ook de scheve pony en het is lastig om te zeggen wat het opvallendste kenmerk is: dat het voorhoofd ontbloot wordt of dat het haar zo slordig is geknipt. Het heeft in elk geval met elkaar te maken. Om zoveel mogelijk hoofd te tonen wordt de kortgeknipte pony opzij gekamd. Dat blijft natuurlijk nooit goed zitten. De ondergrondse reiziger herinnert zich de compromiskapsels uit de dagen dat hij nog een bovengronds blijvertje was. Om het haar aan weerszijden te mogen laten doorgroeien moest zo nu en dan de voorkant eraan geloven. Geen haar voor de ogen, was het uitgangspunt, en dat leverde dan een vergelijkbare haardracht op. Maar goed, die was het resultaat van een sociale worsteling tussen moeder en kind. De draagsters van de scheve pony hier ter stede – de pony is bij uitstek een vrouwenkapsel – kiezen uit vrije wil voor hun verschijning. Of nee, dat is niet waar, ze kiezen uit overtuiging voor zulk haar. Dat is niet hetzelfde, overtuiging en vrije wil. De scheve korte pony is een statement. Het is maatschappelijk betrokken haar. Jullie kunnen mij de pot op, zegt zulk haar. Het is anarchistisch haar en is vooral populair onder jonge vrouwen die hun lichaamshaar niet scheren. Soms denkt de ondergrondse reiziger dat de korte pony zijn oorsprong vindt in het feit dat het voorhoofd een van de weinige onbehaarde plekken is op het lijf van Spaanse vrouwen. Soms moet hij concluderen dat hij er ondanks alle gepeins helemaal niets van begrijpt. Laatst zag hij in lijn 5 dat je ook de gehele voorste helft van het haar kunt kortwieken, en het achterhoofd met lange, glanzend schoon gewassen lokken kunt bedekken. Van voren leek de draagster een jongen van zestien bij wie de baardgroei nog niet wil doorzetten, van achteren, zag de reiziger toen ze uitstapte, was ze een doorsnee kantoortrutje. Waarom, vroeg hij zich af. Waarom zulk haar?

Voorjaarsbloem

In orthodox-joodse kringen wordt om religieuze redenen soms een glas wijn gedronken. Uiteraard dient dat koshere wijn te zijn, een verplichting die het aanbod beperkt en de kwaliteit niet altijd ten goede komt. Toen Xavier Castellet van wijnmakerij Celler de Capçanes uit het gelijknamige dorpje in Priorat van zijn Franse importeur vernam dat de joodse gemeenschap van Barcelona op zoek was naar een lekkere koshere wijn uit eigen streek, nam hij contact op met de rabbijn. Het worstelende bedrijfje kon wel een nieuwe klant gebruiken. In onderling overleg werd een productieproces opgesteld dat het waarmerk kosher verdiende. Naast diverse reinheidsvoorschriften is daarbij belangrijk dat niet-joden direct contact met het product vermijden. IJverig ging men bij Celler de Capçanes aan de slag. En met resultaat. Na twaalf jaar levert Capçanes 70.000 flessen Peraj Ha’abib – Voorjaarsbloem – per oogst, in the Insider’s guide to kosher wine opgenomen als beste buiten Israel gemaakte koshere wijn. Dankzij hun goede betrekkingen met de lokale economie kregen de ongelovige reiziger en zijn geliefde een flesje Peraj Ha’abib toegespeeld. Doordat de reiziger de fles met zijn eigen ooit christelijk gedoopte handen ontkurkte, was de wijn op dat moment niet kosher meer. Dat nam niet weg dat hij inderdaad uitstekend smaakte. De reiziger raakte er enigszins in hogere sferen van. De volgende ochtend werd hij fris als een hoentje wakker. Een ijzeren gestel, dacht hij meteen.

Lid af

Zich laten uitschrijven uit de registers van de katholieke kerk, het is een daad waarmee mensen willen uitdragen dat zij, anders dan hun ouders indertijd wellicht hoopten, geen affiniteit voelen met de praktijken van de kerk van Rome of met het christelijk geloof in bredere zin. In Spanje, waar de geestelijk leiders zich letterlijk roomser dan de paus voelen, is dit geen sinecure. Formeel hoef je slechts een bureaufax, een op het postkantoor verkrijgbaar formulier met kracht van betekenis, op te sturen naar de parochie waar je bent gedoopt en dan maken de autoriteiten van het Woord het allemaal in orde. In de praktijk komt je aanvraag wegens vormfouten op een groeiende stapel nooit in behandeling genomen verzoeken terecht. Uittreden uit het heilig verbond, dat is hier alleen voorbehouden aan de gelukkigen die een betaalbare advocaat met pitbullmentaliteit kennen. De rest moet accepteren dat hij de statistieken vervuilt en om die reden mede verantwoordelijk is voor de macht die de kerk hier nog altijd heeft. In Rivas-Vaciamadrid hebben ze er een oplossing voor gevonden. Rivas is een in 1980 door de communistische vakbonden CCOO en UGT rond een oude dorpskern gestichte new town op 15 kilometer van Madrid. In de inmiddels 55.000 zielen tellende gemeenschap floreren gelijkheid, inspraak en ontkerkelijking. Wie nog door zijn ouders met een doopceel is opgezadeld, kan er sinds op kort op kosten van de gemeenschap vanaf proberen te komen. De dienstdoende advocaten van het bureau ter bescherming van de burgerrechten zijn gespecialiseerd in kerkelijke bureaucratie. Vanuit het hele land stromen de hulpaanvragen binnen. Voorlopig krijgen de eigen inwoners voorrang. Daar heeft het bureau het al druk genoeg mee. In de eerste maand van de dienstverlening meldden 1.100 burgers zich aan om van “de club” verlost te worden.

Paasbrood

La mona de pasqua is een uit Valencia afkomstige lekkernij die langs de hele oostkust bekendheid geniet en dankzij de arbeidsmigratie ook in de grote steden elders in het land met Pasen in de etalages ligt. De mona, geëvolueerd uit het Arabische munna wat zoveel als mondvoorraad of proviand betekent, is een luchtig zoet broodje waarin een gekookt en geverfd ei is geduwd. Kinderen krijgen op paaszondag een mona van hun padrino of madrina, hun peetoom of –tante. Er zijn kleine mona’s en hele grote waar een complete familie op maandag van kan eten, met uiteraard veel vlees en wijn erbij. De mona zet het einde van de cuaresma, de vastenperiode tussen carnaval en pasen, luister bij. In Calatunya heeft de monacultus een heel eigen ontwikkeling doorgemaakt, geïnspireerd door de voorliefde voor chocola in deze contreien. Een mona de pasqua is hier een taartje of taartbodem met daarop iets van chocola. Dat kan een ei zijn, een diertje, een disneyfiguurtje of andere uit de VS bekende kinderlokker, maar ook een auto, een sprookje, een voetballer, een huis met een tuintje of zelfs een complete hogesnelheidstrein. De grotere stukken zijn er om het meesterschap van de banketbakker te etaleren, voor minder dan een tientje krijg je nog geen kleintje. Een mona hoort vergezeld te gaan van een kwaliteitscertificaat met duidelijke ingrediëntenbeschrijving, maar in onze eengeworden wereld is zelfs volstrekt lokaal vakmanschap aan de wolven overgeleverd. De banketbakkersfederatie klaagt dat een groeiend aantal monas de pasqua van onduidelijke oorsprong is.

Observerende participatie

Terwijl de ontchristelijking doorzet, mogen de processies van Semana Santa zich in een groeiende belangstelling verheugen. De kranten breken zich het hoofd over deze paradox die zo klaar als een klontje is voor wie met koninginnedag vertrouwd is. Het jaarlijkse oranjezuipen is allang een surrogaat voor echte trouw aan het overerfde staatshoofdschap geworden. Zo moet de massale toeloop naar de lijdenswegen begrepen worden. Zelfs het slechte weer tijdens deze vroegvallende heilige week mocht de mensen niet thuishouden. Iedereen voelde na een jaar lang heidens consumeren dringend de behoefte bij de christelijke schuldverlossing stil te staan. Bovendien is het een fraai gezicht, al die kunstig gebeeldhouwde en versierde afgodsbeelden die tot bloedens toe door de straten worden gedragen. De moderne burger wil graag de antropoloog van zijn eigen wortels zijn. Hoofdstad van het participeren is Sevilla, waar een in goudgewaad gehulde Macarena om haar jong teruggeroepen zoon treurt. Het schijnheilig volk juicht haar luidkeels toe: ¡Guapa! Ook elders wordt de eigen invloed op het waargenomene luidkeels ontkend. Meedoen om de show niet te verstoren, luidt de verklaring. Dat je ook thuis kunt blijven, wil er blijkbaar niet in. Zelfs in Barcelona is vrijdag een optocht waargenomen. Een kleintje weliswaar, maar toch. Grote winnaar van dit vertoon is, zoals steeds en overal in de geschiedenis, de middenstand.

Raak geschoten

Om het verzet in Catalunya te breken, liet generaal Franco in de nasleep van zijn militaire staatsgreep luchtaanvallen op Barcelona uitvoeren. Tussen februari 1937 en januari 1939 wierpen Italiaanse bommenwerpers meermaals hun lading af boven de stad. Die bommenwerpers kwamen van het al eerder veroverde Mallorca, een afstand die in die dagen juist te doen was voor een zwaarbeladen vliegtuig. In totaal zouden bij luchtaanvallen op Catalunya ruim 5.000 mensen omkomen, de meeste ervan in Barcelona. Bijzonder zwaar was de reeks bombardementen van 16 tot 18 maart 1938, nu zeventig jaar geleden en om die reden middelpunt van een kleine expositie over de aanvallen in metrostation Universitat. Te zien is onder andere hoe de burgerbevolking de metrostations als schuilkelder inrichtte. Een overzichtje van de moderne geschiedenis maakt duidelijk dat het sindsdien van kwaad tot erger is gegaan. De mens wendt zijn vernuft aan om zich uit te roeien. Overigens was het grote aantal slachtoffers in die maartse dagen, 1.300 in getal, voor een deel aan ongelukkig toeval te wijten. Op donderdag 17 maart wierp een eskadron enkele bommen af boven de Gran Via ter hoogte van de Rambla de Catalunya. Een van die bommen raakte een voorbijrijdend vrachtwagentje, volgeladen met explosieven. De ontploffing die daarvan het gevolg was veroorzaakte een rookpluim die de Italiaanse vliegeniers verbaasde en die beide oorlogspartijen in verlegenheid bracht. De leiding van de Catalaanse Republiek moest uitleggen waarom zulk gevaarlijk transport werd toegestaan op een dag met bombardementen, terwijl Franco zijn goede vriend Mussolini verzocht een beetje in te binden, want de resultaten bezorgden hem een slechte pers. Het verhaal van de 17de maart is nu te zien in de speelfilm Mirant al cel, naar de hemel kijkend, van Jesús Garay.

Even weg

Een weekje in Amsterdam op het eind van de winter valt meer dan ooit op hoe woest en ledig Nederland is. Uit de wolken brekend zonlicht schijnt op weiden van asfalt waardoorheen kinderlijk kleine trammetjes jakkeren. De bodem ademt het water van voorbije regens. Nergens vindt de ondergedoken reiziger beschutting. Wanneer hij lang geleden zijn dorp uitfietste boezemde zulk weer hem de angst in door een onverhoedse windvlaag opgetild te worden en tussen de wolken door de ruimte in geslingerd. Niets om zich aan vast te klampen, vermeldt een bij de plek des onheils neergezet bordje, met daaronder de zin: liever geen bloemen. De ondergedoken reiziger moest voor zijn werk in de nieuwe bibliotheek achter het station wezen. Tot zijn vreugde staat Tombola!, eersteling van de obscuur gebleven romancier Jan Luik, nog altijd in de kast. Hij had niet durven hopen dat die de verhuizing zou overleven. Vijftien jaar alweer maakt dit dappere boek op eigen wijze deel uit van de literaire canon. De permanente Revetentoonstelling was in de woorden van de schrijver niet veel zaaks, waardoor met een kijkje weinig kostbare tijd verloren ging. Goed leesbaar was het altijd weer hartverwarmende vers over God die even vergeefs naar ons zoekt als wij Hem. ’s Avonds beleefde de ondergedoken reiziger 1980-ervaringen met vrienden die hij toen ook al kende. Net als destijds werd er hasj gerookt in plaats van marihuana. De denkbeelden van de vrienden, de reiziger incluis, ademden een fatalistisch geïnspireerde vastberadenheid. Na jarenlang op andermans ijdele verwachtingen te hebben meegelift bleken de vrienden ieder voor zich hun eigen wrange werkelijkheid nieuw leven ingeblazen te hebben. Genoeg gelachen en gedroomd. Tevreden mensen hebben onbelangrijke gedachten. Argwaan is de muze van de daadkracht. Anders dan vroeger leidde die argwaan niet direct tot bittere verwijten onderling. De vrienden hebben geleerd om professioneel met hun inzichten om te gaan. Ze zijn te oud geworden om elkaar een lul te vinden, kun je ook zeggen. De moslimdiscussie bleek nog lang niet uitgewoed. De aanstaande verschijning van de inmiddels ook hier aangekondigde propagandaspot van de gekrenkte limbo (zelf wel geïntegreerd) bewoog Harry de Winter ertoe in slordig gekozen woorden te betogen dat je in Nederland niet moet wagen over joden te beginnen zoals erover moslims wordt gepraat, want dan krijg je meteen de linkse kerk over je heen en kun je het verder wel schudden met je bekendheid. Harry’s gelijk werd per kerende krant aangetoond door een zekere Yoeri Alberegt die schaamteloos betoogde dat De Winter de slachtoffers van de holocaust op één lijn stelde met een stel miese terroristen. Je moet maar durven. Handen af van ons schuldgevoel, zal Alberegt gedacht hebben. Zolang de moslims nog niet zijn afgevoerd, mogen ze blijkbaar naar hartelust aan de schandpaal genageld worden. De vrijheid van meningsuiting wordt hier nog steeds opgevat als het recht om ongenuanceerde uitspraken te doen. Waar komt dat verlangen naar hufterigheid toch vandaan? Het is waar dat een afgewogen oordeel meestal de krant niet haalt. Die geeft haar kolommen liever aan het gebral der gekrenkten. Maar is het dan werkelijk nodig om iemand die tienduizend euro betaalt om zijn landgenoten aan hun verleden te herinneren met valse argumenten te kakken te zetten? Inmiddels is de ondergedoken reiziger weer veilig thuis, klaar om voor de lezer ondergronds te gaan. Kwijtgeraakt, was het thema van zijn bezoek aan Amsterdam. Amsterdam is voor hem een kwijtgeraakte stad aan het worden, met nog enkele behouden huizen erin.

Palmboom

Omdat de winters er mild zijn, kunnen palmbomen langs de mediterrane kust overleven. Diverse culturen hebben in de loop der tijden hun palmpje meegebracht. De ranke hoge palmen van Barcelona zijn uit Canarias afkomstig. Op Plaça Reial gaven ze een lome siesta op een bloedhete augustusdag twintig jaar geleden (lekker high van de xocolata) een aangenaam exotisch tintje. Alsof je al een beetje in Afrika aan de palmwijn zat. Palmbomen vervullen een belangrijke sociale functie. Ze laten mensen zien dat vermenging van culturen en volken een volmaakt natuurlijk proces is, niets om bang voor te zijn. De palmen hebben het momenteel niet gemakkelijk. Ze worden in hun voortbestaan bedreigd. De uitlaatgassen die ze zo braaf voor ons mensen filteren tasten hun weerstand aan. Het maakt ze vatbaar voor enge ziekteverwekkers. Sinds kort rukt hier de rode bijter op, een beestje dat ongemerkt het land is binnengekomen en zich langs de kust een weg omhoog vreet. Vooral gestresste stadspalmen hebben het moeilijk met de ongenode bezoeker. Gelukkig kunnen ook palmen tegenwoordig een spuitje halen. Beter nog, de dokter komt hoogstpersoonlijk langs. Hij heeft een boormachine bij zich waarmee hij een kanaaltje graaft in de stam van de palm. Serum injecteren, kurk erop en de lapidaire werking zorgt voor gelijkmatige spreiding door heel de stam. Kosten ruim tweehonderd euro. Voorlopig zijn 335 palmbomen uitverkoren om een behandeling te ondergaan. Gelukkig maar. De ondergrondse reiziger verdwijnt voor een weekje naar Amsterdam en hij moet er niet aan denken bij terugkomst geen palmen meer te zien. Hasta pronto.

Electric blue

Er waart een nieuw muziekinstrument door de wereld, een tactiele synthesizer die door zijn ontwerpers, verbonden aan de afdeling muziektechnologie van de kleine Universitat Pompeu Fabra in Barcelona de reacTable is gedoopt. De eerste proefmodellen vertonen sinds enkele jaren hun kunsten op danceparties en concerten. De IJslandse muzikant Björk gebruikte een reacTable op haar laatste wereldtournee. Op youtube zijn filmpjes van de reacTable in actie te zien. Het beste is deze: www.youtube.com/watch?v=KIDFuQCIvRU. Trefwoorden: reacTable Vic. De eerste handgemaakte proefmodellen waren nogal prijzig, maar vanaf zeer binnenkort is een marktversie verkrijgbaar voor slechts € 15.000. Voor dat geld krijg je een ronde tafel met een blauwe lichtgevende plaat en een doos met geinig uitziende geometrische vormpjes. Ieder vormpje is voorgeprogrammeerd om een bepaald soort trillingen voort te brengen. Leg de vormpjes op de gevoelige plaat en de reacTable zet de trillingen in geluid om. Leg twee vormpjes bij elkaar in de buurt en ze gaan elkaar beïnvloeden, wat compleet nieuwe geluiden oplevert. Het allerleukste aan de reacTable is dat de trillingen op de plaat zichtbaar zijn. Als een modern soort oscilloscoop (ken je hem nog?) maakt de reacTable een grafische weergave van de geluidsgolven. Sound and vision ineen: ziet het plaatje er tof uit, dat zit het met het geluid wel oké. De reacTable is een tweepersoons instrument. Vier handen kunnen gemakkelijk acht of tien vormpjes bedienen. Ga zien die reacTable. Check de 9 minuten durende youtubelink.

Wil ik u helpen

Wat je hier niet veel ziet zijn ketens. Er zijn uiteraard supermarkten, de meeste met regionale dekking en een enkele door het hele land aanwezig, en ook de verse levensmiddelen, groente, fruit en vis, worden onder slechts een paar telkens terugkerende namen verkocht, maar eenheidszaken als Blokker en Kruitvat die overal hun grote gevelborden ophangen waardoor je als argeloze bezoeker niet meer weet in welke stad je eigenlijk bent, die ontbreken hier gelukkig. Het is al heel wat wanneer een winstbeluste winkelier het tot vier, vijf zaken schopt. Middenstanders zijn hier vaak nog kleine middenstanders. Als ze al franchise nemen, dan doet ze dat van een producent en niet van een of andere grootgrutter. Uit consumentenoogpunt heeft dit voor- en nadelen. Het is altijd handig om te weten op welke manier je bedonderd wordt en in dat opzicht schept een ketenervaring direct duidelijkheid. Met alleen maar zelfstandige winkeliers in de wijk is boodschappen doen een hachelijke onderneming. Een ander bezwaar is dat die winkeltjes meestal te klein zijn om veel voorraad uit te stallen. Wanneer ze in duurzame goederen als meubilair doen, zijn het vaak niet meer dan uitstalkasten. Je zoekt iets van je gading en plaatst een bestelling, waarna men de boel bij je thuis komt afleveren en zonodig installeren. Reuze gemakkelijk allemaal, maar gemak wordt duur betaald. Ik ben doe-het-zelfzaken gewend. Die zijn in deze door ruimtegebrek geteisterde stad alleen buiten de ringweg te vinden. Langs de weg naar Sitges is een Roy Merlin gevestigd, een winkel waar niemand je helpt of lastige vragen stelt. Ik kom er graag, heb ik met enige gêne vastgesteld. De middenstandersargwaan zit er bij mij diep in.

Gezond verstand

Hoe kan het toch dat Catalunya José Luis Rodríguez Zapatero aan een nieuwe termijn heeft geholpen door massaal op zijn Arbeiderspartij te stemmen? Dat is de vraag die deze week de kolommen van de Catalaanse pers vult. De regionale linkse republikeinen en onsgroenlinks zijn werkelijk weggevaagd, met een reeks van vallende partijkopstukken tot gevolg. Er is de afgelopen jaren toch voldoende gebeurd dat het wantrouwen jegens Madrid heeft aangewakkerd. De vanuit het nationale hoofdkantoor bestierde regiotreinen staan vaker stil dan dat ze rijden, de grote stroomstoring van juli is door een hele reeks kleinere gevolgd, het Estatut van Catalunya kon als enige van alle regionale statuten maar niet de benodigde hamerslag krijgen en de infrastructuur ligt in het algemeen hopeloos achter op onze economische groei waarvan via de belastinginning toch heel het land profiteert. Zelfs de archieven van de oude republiek, die destijds door Franco in een klooster in Salamanca waren opgeborgen (nadat ze hem eerst hadden verteld wie hij moest vermoorden), kunnen na dertig jaar democratie niet zonder slag of stoot worden teruggegeven. Er is een term bedacht voor de groeiende ontevredenheid alhier: el Català emprenyat, zeg maar de gefrustreerde Catalaan. Waarom heeft die gefrustreerde Catalaan de zittende regering in het zadel gehouden? Waarom is hij zo verstandig geweest? Volgens de secretaris van de Catalaanse Arbeiderspartij is het begrip een journalistiek verzinsel dat met de werkelijkheid niks van doen heeft. Volgens de journalistiek is dit een al te gemakkelijk antwoord. Inderdaad kost het weinig moeite een willekeurig gesprek in een litanie van ergernis te doen omslaan. De oplossing moet daarom dat andere Catalaanse begrip zijn, die nationale karaktertrek waarop ze hier zo trots zijn: seny. Seny is gezond verstand. Seny is weten wanneer je je emoties aan de kant moet zetten. Seny is gogme. Seny laat zich liever niet vertalen. Ik kom er daarom later nog op terug.

Beeldendorp

Afgelopen weekeinde verbleef de ondergrondse reiziger met zijn geliefde in Cadaqués. Even er tussenuit en dingen doen waar je met de kinderen over de vloer zo weinig aan toekomt: na een taaie lange winter waren we daar dringend aan toe. Cadaqués is het dorpje aan zee waar Salvador Dalí na zijn terugkeer uit de Verenigde Staten neerstreek, om precies te zijn in het over de heuvelkam gelegen vlekje Port Lligat. Dat is aan alles te merken. Cadaqués moet op zeker moment besloten hebben het massatoerisme buiten de deur te houden door zich volledig op haar beroemdste inwoner te concentreren. Cadaqués is een open Dalímuseum. Op plexiglazen displays langs de boulevard kun je lezen in welk meesterwerk de schilder het betreffende panorama heeft verwerkt en ieder winkeltje heeft zijn eigen handgemaakte Salvador Dalí T-shirts. Verder sterft het van de handwerklieden die in de geest van de meester een vleugje surrealisme in hun kunstnijverheid toelaten. Wij logeerden in hotel La residencia, een in Engelse stijl overdadig aangekleed verblijf vol Dalíreproducties en memorabilia. Onze kamer beschikte over twee wandgrote spiegels om zichzelf in te bewonderen, dat was wel aardig. In de lounge hingen in glazen vitrines originele kiekjes van Dalí met vrienden en modellen, de blote foto’s achter een luikje. De rondleiding door Zijn Huis à raison van een tientje zat er helaas niet in. Het seizoen begint pas met de Pasen. Wel uitstekend gegeten in restaurant Can Rafa, waar je uit een schaal met verse dooie vissen een geschikt exemplaar mocht kiezen. Daarbij een prima wijntje van eigen berg, flink paars en fruitig naar de smaak in dit deel van de wereld. Voor de nadorst was er nog een rockcafé waar cliëntèle en muziek tot in de kleinste details het jaar negentienvijfenzeventig (in andere dorpen negentienzesenzeventig) nabootsten. Daar viel de reiziger als een blok voor. In Cadaqués is het leven een standbeeld geworden.

Bid en werk

De Arbeiderspartij heeft met zestien zetels voorsprong de Spaanse parlementsverkiezingen gewonnen. De gevreesde rechtse coup is uitgebleven. Hoewel een onbegrijpelijk groot aantal Spanjaarden voor de groezelige middenstandsmentaliteit van de Volkspartij heeft gestemd, mag Zapatero het nog een keertje proberen als presidente de gobierno. De exitpolls gaven ZP een voorsprong van 20 zetels die in de loop van de avond slonk tot 12 om in het laatste half uur voor de einduitslag weer iets op te lopen. De zetels worden hier verdeeld volgens een evenredig districtensysteem. Iedere provincie heeft naar rato van het bevolkingstal een aantal zetels in het parlement, te verdelen naar stemverhouding. In de dunbevolkte provincies profiteren de grote partijen van deze regel. In Lleida bijvoorbeeld heeft de Arbeiderspartij aan nog geen 40% van de stemmen genoeg voor de helft van het zeteltal. In het lege hartland van Spanje geldt hetzelfde voor de Volkspartij. Grote verliezers van de tweestrijd tussen ZP en Rajoy waren de linkse coalitie van Gaspar Llamazares en de linkse republikeinen van Catalunya. Een flink deel van hun aanhang heeft om tactische redenen ZP gestemd. Catalunya houdt Zapatero in het zadel, vertaalde La Vanguardia dit stemgedrag. Ik heb niet gestemd. Ik woon hier en ik betaal hier belasting, maar stemrecht heb ik nog even niet. Ik zat er bij als een toeschouwer, als buitenlandse waarnemer zo je wilt, en dat gaf me de afgelopen weken het gevoel naar een voetbalwedstrijd te kijken. Ik had een mening, ik had een duidelijke voorkeur, maar ik had geen invloed. Ik voelde mij op geen moment gesterkt door de gedachte dat ik straks op de vrouw van mijn voorkeur ging stemmen en dat het aan mij niet zou liggen. Ik was volledig afhankelijk van wat mijn landgenoten, als ik ze zo mag noemen, er van bakten. Ik was even machteloos als een voetbalfan die de verrichtingen van zijn bepaald niet onoverwinnelijke cluppie volgt. Dus wat doe je dan? Bidden voor een goede uitslag. Of werken, ter afleiding. Dat wil ik ook wel eens helpen. Afijn, eind goed al goed. We kunnen er weer vier jaar tegenaan.

Nekschot

Vandaag is het dia de reflexión, de dag voor de verkiezingen waarop de mensen thuis in alle rust over hun stem mogen nadenken en campagnevoeren niet langer is toegestaan. De verkiezingscampagne kwam gistermiddag abrupt op zijn einde doordat (hoogstwaarschijnlijk) ETA een voormalig raadslid van de Baskische Arbeiderspartij in zijn woonplaats Mondragón met een nekschot executeerde. Iedereen die zich met politiek bezighoudt – en dat zijn er dezer dagen veel – sprak zijn afschuw over de laffe daad uit. Je kon moeilijk achterblijven, natuurlijk. Zeggen dat het je niks kan schelen is zo kort voor de stembusgang politieke zelfmoord. Toch had al dat medeleven wat hijgerigs. In de vooravond waren de belangrijkste politieke kopstukken in Mondragón aanwezig voor een kranslegging plus een bemoedigend woordje voor de familie van het slachtoffer. ’s Avonds had men zich alweer naar Madrid gespoed voor een gezamenlijke parlementbrede verklaring. Kandidaten voor de Volkspartij beweerden met de socialistische familie mee te huilen. Dat kwam mij ronduit brutaal voor. Gelukkig bleek niet iedereen helemaal happy met de eensgezinde tekst. Moet het idee van onderhandelingen nu niet of wel voor eeuwig naar de prullenbak worden verwezen? Het is duidelijk dat de Arbeiderspartij een streepje voor heeft omdat een hunner is getroffen. De Volkspartij hoopt maar dat de kiezers met haar voor de gewapende represaille kiezen. Wat ETA precies hoopt te bereiken is onduidelijk. Veel waarnemers gaan ervan uit dat ETA de voorkeur geeft aan een rechtse regering omdat je daar ongegeneerd strijd tegen kunt leveren. Zo’n sociaaldemocratisch bewind kan op veel te veel onwelgevallige steun in eigen regio rekenen. De moord op Isaías Carrasco zendt daarom een verwarrend signaal uit. Maar misschien was de signatuur van het slachtoffer niet het belangrijkste. ANV, de officieuze opvolgpartij van de verboden verklaarde Herri Batasuna, weigerde als enige politieke partij de aanslag, zoals de moord al snel is gaan heten, te veroordelen. ETA ziet de laatste tijd veel kaderleden opgepakt worden. Mogelijk wil men de rijen sluiten. Even laten zien we er de baas is in Euskadi.

De gephotoshopte reiziger

De ondergrondse reiziger mocht weer eens op de foto, twee keer liefst deze week. Woensdag was hij in Gràcia op casting voor een tv-spotje. Hij moest een zwart kokspak aantrekken en in een lege pan roeren waarbij hij deed alsof zijn heerlijke soep nog wel wat peper kon gebruiken. De concurrentie van andere aspirantkoks maakte de spoeling dun. Er waren ervaren reclameacteurs bij. De ondergrondse reiziger dichtte zich (met enige zelfkennis) weinig kans toe. Dat voorkwam dat hij zich op een ongemakkelijke manier bekeken voelde. Zo’n casting heeft veel van een vleeskeuring. Je doet je best, maar als je neus verkeerd staat of je bent toevallig te groot of te klein, dan kun je het schudden. Hoe liever je wilt winnen, hoe vernederender de ervaring. De ondergrondse reiziger besloot voor de lol te zijn komen opdagen. Zo kon hij zich een transparente onthechtheid permitteren waarin, zoals dat gaat, hem meer details opvielen dan wanneer hij door wil gedreven was geweest. Hoe anders ging het er gisteren aantoe. Er moest voor een foldertje voor de faculteit der letteren van de autonome universiteit gefotografeerd worden. Iedereen was op uitnodiging en niemand hoefde geselecteerd te worden en de ondergrondse reiziger mocht zijn eigen held zijn. Hij stelde een al wat oudere zijinstromer in het hoger onderwijs voor. Althans, zo voelde hij zich. Mogelijk zagen de fotograaf en de art director iets anders in hem. Dat zal blijken wanneer de folders met daarop een zwaar gephotoshopte reiziger in de rekken liggen. Het zal de ondergrondse worst wezen. Hij heeft weer plekken gezien. Langzaam geeft de stad zich prijs.

Nieuwerwets

Metrostation Liceu had van die ouderwetse hekken rondom de trappen naar de perrons. Ze deden op een onschuldige manier aan de klassieke gietijzeren toegangspoorten boven de Parijse metro denken. Men spiegelde zich nog graag aan Parijs toen de metro werd aangelegd. Kunstenaars gingen er voor korte of langere tijd naartoe om hun geluk te beproeven. De hekken van Liceu waren een sieraad voor de Ramblas; toen de wandelpromenade geleidelijk door het wereldtoerisme en zijn negosie overspoeld raakte steeds meer een laatste herinnering aan vroegere grandeur. Maar ook de hekken zelf dienden een herinnering te worden, besloot het vervoerbedrijf. De toegangstrappen waren te smal geworden voor het moderne gedrang en men wilde zo graag de al lang beloofde visuele eenheid van de metrostations in praktijk brengen. Dat laatste is een beetje een kulargument. Naast elke ingang staat een van verre zichtbar paal met een rode M in een witte ruit en dat het ondergronds een allegaartje is lijkt verder niemand iets te deren. De belangrijkste visuele constante is momenteel dat zoveel station en obras (op de schop) zijn. Hoe dan ook, de verbrede trap kreeg een eigentijdse chroom met plexiglazen afkadering. Ondergronds werd de renovatie van station Liceu in gang gezet, een proces dat inmiddels alweer twee jaar in staat van uitvoering verkeert. Beginnen, daar hebben ze hier weinig moeite mee, maar voltooien is een ander verhaal. De buurt was diep ontevreden met het nieuwe hek dat met die puinhoop beneden steeds meer op een knieval voor de commercie begon te lijken. Men toog met een petitie naar de verantwoordelijken en zowaar, het gebed is verhoord. Sinds kort heeft Liceau zijn oude hekwerk terug. Omdat het hek niet om de verbrede trap paste, is er een niet van oud te onderscheiden nieuw stuk tussengeplaatst. Iedereen is doodgelukkig.

Made in Barcelona

Diego en Armando zijn broertjes. Diego zit in de tweede klas, Armando in de eerste. Ze zitten ’s ochtends tegenover ons in de bus. Zoonlief kent Diego van het schoolvoetbal. Diego en Armando zijn dikke kinderen. Ze zijn zo jong al een stuk dikker dan ik ooit van mijn leven zou willen zijn. Diego is een bazig typje. Dat zie je aan de manier waarop hij van een bakje gepofte mais snoept. Hij zit er breeduit bij, de elleboogjes naar buiten gekeerd, het dikke hoofdje in de nek, en telkens wanneer hij met een economisch gebaar wat pofsels in zijn opengesperde mond duwt, doet hij een uitspraak: Messi was erg goed gisteravond, de scheids had nooit een penalty mogen geven - iets in die trant, zoals gepensioneerde voetballers het zo mooi kunnen. Diego is een self-made ventje, daar laat hij geen twijfel over bestaan. Diego heerst graag over zijn omgeving. Diego gaat vaak in volledig Barça-tenue, kosten circa honderd euro, gekleed. Iedere week heeft hij wel iets nieuws: een vest, een jas, schoenen, een tas. Uiteraard heeft hij een i-pod. Diego kan aardig een balletje hooghouden, maar hollen zit er met zijn lijf niet in. Hij moet het van zijn opstelling hebben. Diego’s vader is een zwijgende voetbalkrantenlezer. Wanneer ik hem zie leest hij zwijgend een voetbalkrant. Diego’s toegewijde moeder legt net iets te veel nederigheid in haar glimlach. Diego en Armando krijgen alles wat hun ouders nooit hadden. Ze worden ermee overladen. Nu al is duidelijk dat Diego die weelde niet gaat kunnen dragen. Armando, die zoals een tweede kind betaamt bescheidener en goedlachser door het leven gaat, biedt meer hoop op verwezenlijking. De moeder weet dat. De vader wil het niet weten, lijkt het. Liever leest hij zijn voetbalverhalen tot leven.

Mr. España

Afgelopen zaterdag won een ordinaire goser uit Madrid aan wie je kon zien dat hij over tien jaar lelijk is de titel van mr. España. Gisteravond streden José Luis Rodríguez Zapatero en Mariano Rajoy om dezelfde eer. Rajoy koos voor de belediging als aanvalswapen. Hij weigerde aanvankelijk zijn tegenstander bij de naam te noemen – dat hield hij niet anderhalf uur vol – en hij strooide luchtigjes met zinnen als: u bent een leugenaar, meneer, u bent niet te vertrouwen, u houdt uw woord niet, u bent een mislukkeling. Zapatero stelde daar nadrukkelijke minachting voor het optreden van zijn opponent tegenover. Hij verweet Rajoy dat al diens schitterende beloften zo moeilijk te rijmen zijn met wat hij tot op heden heeft gezegd en gedaan. Dat komt op hetzelfde neer maar het klinkt een stuk vriendelijker en getuigt van iets meer beleefdheid dan de nouveau riche-arrogantie die de Volkspartij zo graag uitdraagt. Wanneer Rajoy sprak, straalde ZP oprechte woede om diens optreden uit. Nam Zapatero het woord, dan ginnegapte Rajoy naar de camera. De macher van het vorige debat was een zwoeger geworden, de vakbondsman een flierefluiter. Na afloop mochten de toeschouwers op internet, tv en in de krant hun stem uitbrengen. Zapatero heeft met iets groter verschil dan vorige week gewonnen. Het opmerkelijkste stemlijstje kwam ik vanochtend in 20 Minutos tegen. Journalisten van diverse kranten was naar hun oordeel gevraagd. De linksen zeiden ZP, de rechtsen Rajoy, precies zoals je mocht verwachten. Behalve een journaliste van Rajoy’s officieuze partijorgaan El Mundo. Die vond dat ZP had gewonnen. Of liever, als je naar haar rapportcijfers keek, dat Rajoy had verloren. Betekent dit dat de Volkspartij de strijd heeft opgegeven? Wordt Mariano Rajoy zondagavond aan de kant geschoven? Grootste kanshebster om hem op te volgen: Esperanza Aguirre, nu president van de Comunidad de Madrid, een aan zichzelf verslingerde romantica die heel goed weet dat de weg naar de top met lijken ligt bezaaid.

Afscheidingsbeweging

Het voorjaar geeft een eerste levensteken af met de komst van de calçots. Calçots zijn lenteuien die net als asperges zoveel mogelijk ondergronds worden gekweekt (in een richeltje aarde) om de stam een witte kleur te geven. Calçots heten zo omdat ze met stapels tegelijk op een vuur van takkenbossen worden geroosterd. Daarbij verbrandt de buitenste schil deerlijk. Dat geeft niet, pel ze af en je houdt een gepofte ui over, heerlijk zacht en zoet van smaak. Omdat niet iedereen over een tuin met sprokkelhout beschikt, worden er rond deze tijd zogeheten calçotadas georganiseerd. Grote gezelschappen scharen zich rond een vreugdevuur waarop de uien intens geurend liggen te branden. Voor de echte moet je in de provincie Tarragona zijn waar naar het schijnt eind negentiende eeuw het uienroosteren per ongeluk is uitgevonden. Calçots worden gegeten met romesco, een saus van fijngehakte tomaten en amandelen. Daarbij drinkt men graag een goed glas wijn of cava. Omdat het vuur toch brandt en omdat je van alleen maar uien zo’n raar gevoel krijgt in de buik worden er na afloop nog wat butifarras in de vlammen gelegd. Calçotadas zijn typisch Catalaans en dus een ideale manier om uiting te geven aan het volkseigen welbehagen. Afgelopen weekend werden er vanwege het mooie weer volop calçotadas georganiseerd. Iedere politieke bijeenkomst had er een en ook veel protestbetogingen (het was een drukke dag) waren rond een vuur geschaard. Onze lokale kraakscene had Plaça de Sants uitgekozen om een uienbrandstapel aan te richten. De hele door haar tegen speculatie verdedigde wijk lag in een weeë wolk gevangen. De gemiddelde voorbijganger wekte niet de indruk de vrijheidsstrijd onder deze condities een verbetering te vinden.

Thuisblijvers krijgen gelijk

Morgenavond volgt het tweede tv-debat tussen Zapatero en Rajoy. Deze keer krijgt ZP het eerste woord en Rajoy het laatste. Verder mogen ze net als vorige keer over een keur van onderwerpen een kort promotieverhaaltje afsteken en elkaars standpunten bekritiseren. Van een werkelijk debat, van een discussie of dialoog, zal geen sprake zijn. ZP zal ons opnieuw vertellen dat Rajoy vier lang de vooruitgang heeft tegengehouden en Rajoy zal ons weer voorhouden dat ZP het land naar de rand van de afgrond heeft gebracht met zijn nutteloze wetten. Dat overigens is de werkelijke keuze die de Spanjaarden krijgen voorgelegd: willen ze een sterke man of liever een sterke wet? Intussen gaat het moddergooien vrolijk door. De nieuwste opwinding betreft de uitgelekte campagnestrategie van de Volkspartij om weerzin en desinteresse jegens het politieke bedrijf te kweken. Immers, het is wat veel gevraagd om linkse kiezers naar rechts te laten overlopen maar misschien kun je ze aansporen op verkiezingsdag lekker thuis te blijven. De ervaringsregel achter dit plan is dat in conservatieve kring veel trouwer wordt gestemd dan door de geëmancipeerde massa’s. Het gaf Zapatero de kans zich als kampioen van de democratie te presenteren. Als een heuse staatsman riep hij de kiezers op hun stemrecht niet te verkwisten, zonder met zoveel woorden om hun steun te vragen. Op youtube plaatsten beide partijen een filmpje dat hun overtuiging onderstreept. In het filmpje van de Volkspartij vertelt een jonge vrouw aan haar vriendin dat hij haar heeft teleurgesteld. Hij is zijn beloften niet nagekomen. Ze stemt niet meer op hem. Hij is ZP uiteraard. Het filmpje van de Arbeiderspartij presenteert een ouwe arbeider die alles gezien heeft in zijn leven maar die met meer vreugde en verwachting dan ooit tevoren zijn stem gaat uitbrengen. Op ZP vanzelf.

La conducción latina

We rijden hier niet goed. We rijden latijns. We trekken te snel op, we trappen het gaspedaal te diep in, we remmen te laat en te hard, we halen op het verkeerde moment in, we doen alles fout. We zouden ons moeten spiegelen aan de volken in het noorden. In Scandinavië rijden de mensen kalm en zuinig. Hier lijken we zoveel mogelijk benzine te willen verbruiken. De krant schreef erover. Volgens de brievenschrijvers is er niks aan te doen. Opschepperij zit hier in het bloed. De zuidelijke volken houden van een enthousiaste levensstijl. Een oproep tot bescheidenheid heeft geen enkel nut. De tien procent brandstof die hier per kilometer meer wordt verbruikt dient in eventuele maatregelen verdisconteerd te worden. Wat ook niet helpt is dat hier zoveel brommer wordt gereden. Een brommer schijnt evenveel fijnstof uit te blazen als een vrachtwagen. Er rijden hier een hoop van zulke tweewielige vrachtwagens door de straten. Sommige coureurs pakken graag een stukje van de overdekte binnenring mee. In deze giftige tunnel moet het met een helm op niet prettig toeven zijn. Zelfs in de afgesloten cabine van een auto heeft de ring veel weg van een helletocht. Voor een paar minuten tijdwinst storten de motoristas zich onvervaard de gasbuis in. De sportprogramma’s besteden volop aandacht aan het hardrijden. Al wekenlang worden de voorbereidingen op het nieuwe raceseizoen minutieus gevolgd. In alle categorieën dingen onze helden naar de hoofdprijs mee. De prijzen aan de pomp zijn opgelopen tot 1,15 voor gewone benzine. Dat is dertig procent goedkoper dan in het kalme noorden. Er is vooralsnog geen reden ons zorgen te maken. Milieu, dat is een lange rechte weg met een stad aan de einder. Deze zinnen kunnen in willekeurige volgorde gelezen worden.